Kiểm soát quyền thanh tra là một yếu tố cốt lõi trong việc xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền, nhằm bảo đảm sự minh bạch, công bằng trong quản lý nhà nước. Cơ chế này không chỉ cần được hoàn thiện từ bên trong hệ thống hành chính mà còn cần sự giám sát chặt chẽ từ các cơ quan bên ngoài, Đảng, các tổ chức xã hội và chính người dân.

Việc kiểm soát quyền thanh tra đóng vai trò quan trọng trong quản lý nhà nước, không chỉ để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm của các cơ quan quản lý mà còn để ngăn ngừa các hành vi sai phạm, tham nhũng. Theo TS. Nguyễn Quốc Văn, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra: "Cơ chế kiểm soát quyền thanh tra là sự đề cập đến mối quan hệ mang tính kiểm soát giữa chủ thể kiểm soát và đối tượng kiểm soát theo tinh thần nhà nước pháp quyền và dựa trên quy định của Hiến pháp, pháp luật." Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc thiết lập cơ chế kiểm soát hiệu quả nhằm bảo đảm hoạt động thanh tra được thực hiện đúng đắn, minh bạch.

Kiểm soát từ bên ngoài hệ thống thanh tra

Theo TS. Nguyễn Quốc Văn, cơ chế kiểm soát từ bên ngoài đối với hoạt động thanh tra được tiến hành bởi 04 nhóm chủ thể: (i) Các chủ thể nhà nước; (ii) các cấp ủy Đảng và cơ quan kiểm tra, nội chính của Đảng; (iii) MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận; (iv) người dân và các chủ thể xã hội khác. Những chủ thể này đóng vai trò giám sát, tạo nên sự phối hợp đa chiều trong việc kiểm soát hoạt động thanh tra.

Trong đó, kiểm soát của các chủ thể nhà nước như Quốc hội, Hội đồng Nhân dân (HĐND) các cấp, Kiểm toán Nhà nước (KTNN), cơ quan tư pháp và các cơ quan hành chính nhà nước được coi là cơ chế kiểm soát mang tính quyền lực nhà nước, góp phần tạo nên giá trị pháp lý cho các kết luận thanh tra.

Theo TS. Nguyễn Quốc Văn, kiểm soát từ bên ngoài đối với hoạt động thanh tra được tiến hành bởi Quốc hội, HĐND các cấp; cơ quan tư pháp; KTNN; cơ quan và người đứng đầu cơ quan QLNN các cấp; cơ quan và người đứng đầu cơ quan thanh tra nhà nước; thủ trưởng cơ quan được giao chức năng thanh tra chuyên ngành; người ra quyết định thanh tra; tổ giám sát hoặc công chức được giao giám sát hoạt động thanh tra; trưởng đoàn thanh tra; các đơn vị và công chức có trách nhiệm thẩm định dự thảo kết luận thanh tra. Các kết luận thanh tra, kiểm toán đều có giá trị pháp lý với mức độ khác nhau, tạo ra sức ép để bảo đảm sự tuân thủ pháp luật.

Vai trò của Đảng Cộng sản Việt Nam trong kiểm soát thanh tra

Kiểm soát của Đảng Cộng sản Việt Nam cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và điều chỉnh hoạt động của cán bộ, đảng viên tham gia công tác thanh tra. Hoạt động này không chỉ giúp phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm, mà còn góp phần nâng cao sức chiến đấu của Đảng, đảm bảo việc tuân thủ nghiêm túc Điều lệ Đảng, Nghị quyết và các chỉ thị của Trung ương. TS. Nguyễn Quốc Văn cho rằng: "Kiểm soát của Đảng với ý nghĩa phòng ngừa, phát hiện và xử lý kỷ luật Đảng đối với các hành vi tham nhũng, tiêu cực của tổ chức Đảng và cán bộ, đảng viên."

Như vậy, cơ chế kiểm soát của Đảng đóng vai trò bảo đảm tính trong sạch, liêm chính của các cơ quan thanh tra, qua đó góp phần nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra và xây dựng Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh.

Kiểm soát từ phía Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và xã hội

Ngoài ra, sự tham gia của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên của mặt trận cũng là yếu tố không thể thiếu. TS. Nguyễn Quốc Văn nhấn mạnh, "hoạt động kiểm soát của MTTQ Việt Nam thông qua các thiết chế dân chủ ở cơ sở như Ban thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng và người dân." Hoạt động giám sát này tuy không mang tính quyền lực nhà nước nhưng lại tạo điều kiện để người dân và các tổ chức xã hội tham gia vào quá trình kiểm tra, giám sát công tác thanh tra.

Sự giám sát của người dân, doanh nghiệp, báo chí cũng được luật hóa qua các quy định về quyền khiếu nại, tố cáo, phản ánh và giám sát, góp phần tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan thanh tra và phòng ngừa tham nhũng. Điều này thể hiện vai trò quan trọng của xã hội trong việc bảo đảm tính liêm chính và trách nhiệm của hệ thống thanh tra.

Kiểm soát từ bên trong hệ thống hành chính nhà nước

Bên cạnh việc kiểm soát từ bên ngoài, cơ chế kiểm soát nội bộ trong hệ thống thanh tra nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng. Đây là hình thức kiểm soát tự thân, được thực hiện thông qua các hoạt động kiểm soát của cấp trên đối với cấp dưới trong quá trình chuẩn bị và thực hiện thanh tra.

TS. Nguyễn Quốc Văn cho rằng, trong giai đoạn chuẩn bị thanh tra, việc kiểm soát nhằm bảo đảm rằng kế hoạch thanh tra được xây dựng dựa trên cơ sở pháp lý khách quan, minh bạch và khả thi. Điều này bao gồm cả việc lựa chọn nhân sự, xác định thời gian, lộ trình, phương pháp thu thập thông tin và các biện pháp nghiệp vụ khác, đảm bảo rằng quá trình thanh tra được thực hiện một cách chính xác và hiệu quả.

Khó khăn và giải pháp

Tuy nhiên, quá trình kiểm soát quyền thanh tra không tránh khỏi những khó khăn. Một số phương thức kiểm soát chưa được quy định rõ ràng, đặc biệt là phản ánh qua đường dây nóng và mạng xã hội. Hơn nữa, theo TS. Nguyễn Quốc Văn, "tính hiệu quả của cơ chế kiểm soát quyền thanh tra phụ thuộc đồng thời vào địa vị chính trị - pháp lý, năng lực pháp luật và năng lực hành vi của các chủ thể kiểm soát." Điều này đòi hỏi sự nâng cao năng lực của các cơ quan và cá nhân tham gia công tác kiểm soát, cũng như sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và xã hội.

Để cơ chế kiểm soát quyền thanh tra thực sự hiệu quả, cần có sự hoàn thiện về pháp luật, cơ chế và các phương pháp kiểm soát. Đồng thời, tăng cường sự tham gia của người dân và các tổ chức xã hội vào quá trình giám sát là yếu tố quyết định để xây dựng một hệ thống thanh tra minh bạch, liêm chính và hiệu quả.

Dương Nguyễn

Nguồn: thanhtravietnam.vn (18/9/2024)