Luật Thanh tra 2025 khẳng định vai trò của cơ quan thanh tra cấp tỉnh là cánh tay nối dài trong kiểm soát quyền lực, bảo vệ lợi ích công. Việc xác lập rõ thẩm quyền, trách nhiệm, quy trình thanh tra và cơ chế công khai kết luận là những bước cải cách quan trọng giúp xây dựng một nền hành chính công khai, liêm chính và gần dân hơn.

Từ ngày 1/7/2025, hệ thống cơ quan Thanh tra hoạt động theo 2 cấp. Ảnh: coyeu.antoanthongtin.vn

Luật Thanh tra 2025 và cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy

Với việc Luật Thanh tra số 84/2025/QH15 chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 (Luật Thanh tra 2025), cơ quan Thanh tra các cấp đang bước vào giai đoạn mới với những quy định chặt chẽ hơn về tổ chức và hoạt động, hướng tới xây dựng một nền hành chính chuyên nghiệp, hiệu lực, hiệu quả và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Với luật mới, hệ thống các cơ quan Thanh tra được tổ chức theo 2 cấp gồm: Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh, thành phố (gọi chung là Thanh tra tỉnh).

Tại hội nghị sơ kết công tác Đảng 6 tháng đầu năm 2025, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong khẳng định việc sắp xếp, sáp nhập, tinh gọn tổ chức bộ máy của ngành Thanh tra "mang tính cách mạng trong lịch sử 80 năm của ngành Thanh tra". Ông nhấn mạnh rằng Thanh tra Chính phủ đã xây dựng Đề án “Sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả” và toàn ngành đã "hoàn thành việc sắp xếp kịp thời, đúng chỉ đạo và kế hoạch đề ra" mặc dù nhiệm vụ được giao sau các bộ, ngành khác. Điều này cho thấy sự quyết tâm cao độ trong việc xây dựng một bộ máy thanh tra hiệu quả, chuyên nghiệp, là nền tảng vững chắc cho hoạt động thanh tra ở các cấp địa phương.

Luật Thanh tra 2025 đã làm rõ vị trí và chức năng của Thanh tra tỉnh. Theo đó, Thanh tra tỉnh là cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh, có nhiệm vụ giúp Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh thực hiện quản lý Nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong phạm vi quản lý Nhà nước của tỉnh.

Thanh tra tỉnh chịu sự chỉ đạo, điều hành trực tiếp của Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh, đồng thời chịu sự chỉ đạo về công tác thanh tra và hướng dẫn nghiệp vụ của Thanh tra Chính phủ. Cơ cấu tổ chức của Thanh tra tỉnh bao gồm Chánh Thanh tra, các Phó Chánh Thanh tra, thanh tra viên và các công chức khác, với việc Chánh Thanh tra do Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh bổ nhiệm sau khi có ý kiến bằng văn bản của Tổng Thanh tra Chính phủ.

Thẩm quyền của Thanh tra tỉnh

Thẩm quyền của Thanh tra tỉnh đã được định hình rõ ràng, cho phép cơ quan này thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh, cũng như Ủy ban Nhân dân cấp xã. Đặc biệt, Thanh tra tỉnh cũng sẽ thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh và kiểm soát việc quản lý, sử dụng vốn và tài sản Nhà nước tại các doanh nghiệp do tỉnh đại diện chủ sở hữu.

Chánh Thanh tra tỉnh được trao quyền hạn quyết định thanh tra các vụ việc thuộc thẩm quyền khi phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật. Đồng thời, Chánh Thanh tra tỉnh có thể kiến nghị các sở, ngành, Ủy ban Nhân dân cấp xã xem xét, chấn chỉnh, khắc phục sai phạm trong ngành, lĩnh vực, địa bàn thuộc phạm vi quản lý đã được Thanh tra tỉnh phát hiện.

Những thẩm quyền này góp phần trực tiếp vào việc phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật, chấn chỉnh những bất cập, sơ hở trong quản lý, chỉ đạo, điều hành, và quan trọng nhất là nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý Nhà nước, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Đây là những bước đi quan trọng để củng cố vai trò của thanh tra địa phương, góp phần xây dựng một nền quản lý Nhà nước minh bạch và liêm chính.

Đẩy nhanh tiến độ và nâng cao hiệu quả sau thanh tra

Luật Thanh tra 2025 cũng quy định rõ về thời hạn tiến hành một cuộc thanh tra, đối với Thanh tra tỉnh là không quá 45 ngày và có thể gia hạn một lần không quá 25 ngày trong trường hợp phức tạp hoặc ở vùng sâu, vùng xa. Sau khi kết thúc thanh tra trực tiếp, trưởng đoàn thanh tra có trách nhiệm xây dựng báo cáo kết quả và dự thảo kết luận thanh tra, trong đó phải nêu rõ các sai phạm, nguyên nhân, trách nhiệm và kiến nghị biện pháp xử lý, khắc phục hậu quả.

Một điểm mới quan trọng là việc thẩm định dự thảo kết luận thanh tra của Thanh tra tỉnh phải được thực hiện trước khi ký ban hành, nhằm đảm bảo tính chính xác, khách quan và khả thi của kết luận. Kết luận thanh tra phải được công khai chậm nhất 10 ngày kể từ ngày ký ban hành, thông qua các hình thức như cuộc họp công bố, đăng tải trên cổng thông tin điện tử, thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng, hoặc niêm yết tại trụ sở đối tượng thanh tra.

Công tác đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra cũng được tăng cường. Thanh tra tỉnh có trách nhiệm theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện các kết luận thanh tra, quyết định xử lý về thanh tra của mình và của Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh.

Nhìn chung, các quy định mới trong Luật Thanh tra 2025, cùng với lộ trình sắp xếp lại bộ máy thanh tra địa phương, thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng một ngành Thanh tra chuyên nghiệp, chính quy và từng bước hiện đại. Mục tiêu cuối cùng là nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động quản lý Nhà nước, phòng ngừa và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, góp phần kiểm soát quyền lực và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Dương Nguyễn

Nguồn: thanhtra.com.vn (19/7/2025)