Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do Nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên. Hội đồng nhân dân quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân.

Vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong thời gian qua đã được tăng cường thực hiện và đạt được nhiều kết quả, bước đầu tác động tích cực đến công tác phòng, chống tham nhũng, bảo đảm việc thực thi pháp luật, góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Nội dung ban hành các nghị quyết và giám sát cơ bản phúc đáp được yêu cầu tập trung vào các lĩnh vực nhạy cảm, dư luận xã hội quan tâm, hình thức giám sát ngày càng phong phú, huy động tối đa nguồn lực cho hoạt động này. Thực hiện vai trò của mình, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh đã chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế để khắc phục, góp phần quan trọng trong công tác hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước. Pháp luật về vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh đã dần được hoàn thiện cả về nội dung và hình thức giám sát như: Thẩm quyền của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh được quy định cụ thể hơn; phạm vi vai trò của từng chủ thể trong Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân được phân định rõ ràng hơn; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, đơn vị chịu sự giám sát trong cung cấp thông tin, tài liệu, thực hiện kết luận giám sát được quy định rõ ràng, minh bạch hơn... đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng ở địa phương.

Tuy nhiên, vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng thời gian qua vẫn còn những bất cập, hạn chế như: Công tác ban hành nghị quyết về những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân tỉnh liên quan đến công tác phòng, chống tham nhũng còn chưa kịp thời; hoạt động giám sát việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng của các cơ quan chức năng còn chưa thường xuyên; việc lồng ghép giám sát công tác phòng, chống tham nhũng với giám sát trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội chưa được chú trọng thực hiện. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh chưa đưa ra được nhiều kiến nghị xác đáng để nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng. Việc theo dõi, đôn đốc thực hiện kiến nghị giám sát chưa sát sao. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh chưa tiến hành được nhiều cuộc giám sát chuyên đề về phòng, chống tham nhũng, về quản lý kinh tế - xã hội để phòng, chống tham nhũng. Số lượng, quy mô và phạm vi giám sát tuy có tăng lên nhưng mới chỉ đáp ứng được một phần đòi hỏi của thực tế. Một bộ phận đại biểu kiêm nhiệm chưa dành thời gian thỏa đáng cho hoạt động của cơ quan dân cử mà mình là thành viên; kinh phí hoạt động còn hạn chế. Phương thức giám sát còn có điểm bất cập, giám sát ở cơ sở chủ yếu vẫn là nghe trình bày báo cáo nên kết quả đạt được chưa cao. Việc kiến nghị xử lý trách nhiệm người đứng đầu trong việc buông lỏng quản lý, để xảy ra những hạn chế, yếu kém trong ngành, lĩnh vực mình phụ trách ít được thực hiện...

Chính vì vậy, để nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng ở địa phương, cần phải đưa ra hệ thống giải pháp nhằm phát huy vai trò Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng.

Nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng

Nhận thức về vị trí, vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng chưa đúng mức; trình độ, năng lực, tinh thần, trách nhiệm của một số đại biểu HĐND có phần còn hạn chế. Không chỉ đối với cán bộ, công chức và nhân dân nói chung mà ngay cả một số đại biểu HĐND vẫn chưa nhận thức hết vị trí, vai trò của HĐND. Nâng cao nhận thức của cấp uỷ, tổ chức đảng, nhất là chủ tịch HĐNĐ và người đứng đầu các ngành, các cấp ở địa phương chưa nhận diện được đầy đủ bản chất, vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng. Vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng là một thiết chế kiểm soát quyền lực nhằm phòng, chống tham nhũng. Tuy nhiên, trong thực tiễn hoạt động của HĐND cấp tỉnh thời gian qua cho thấy những kiến nghị Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng có hiệu lực, hiệu quả chưa cao. Vì vậy, cần nâng cao nhận thức của cấp uỷ, tổ chức đảng, nhất là chủ tịch HĐNĐ và người đứng đầu các ngành, các cấp ở địa phương. Thời gian tới, phải tạo được sự chuyển biến tích cực về nhận thức và hành động của cấp uỷ, tổ chức đảng, nhất là chủ tịch HĐNĐ và người đứng đầu các ngành, các cấp ở địa phương góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng và giá trị của kết luận, kiến nghị của HĐND. Trên cơ sở đó, đổi mới tư duy pháp lý, xây dựng hoàn thiện thể chế vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng.

Nâng cao nhận thức về vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng vừa là đòi hỏi từ phía cấp uỷ, tổ chức đảng, nhất là chủ tịch HĐNĐ và người đứng đầu các ngành, các cấp ở địa phương vừa là đòi hỏi từ phía đối tượng giám sát, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong quá trình giám sát và từ chính đội ngũ những người làm công tác Hội đồng nhân dân. Vì chỉ khi nhận thức đúng vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng thì cấp uỷ, tổ chức đảng, nhất là chủ tịch HĐNĐ và người đứng đầu các ngành, các cấp ở địa phương các cơ quan thanh tra quan tâm đến vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng, tăng cường hoạt động giám sát, thông qua đó để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước, của cơ quan, tổ chức cá nhân.

Vì vậy, trong thời gian tới cần nâng cao nhận thức của một số cấp uỷ, tổ chức đảng, nhất là chủ tịch HĐNĐ và người đứng đầu các ngành, các cấp ở địa phương chưa nhận diện được đầy đủ bản chất, vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng.

Giải pháp về tổ chức thực hiện nhằm nâng cao vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng

- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng: Thực hiện nguyên tắc, Đảng thống nhất lãnh đạo công tác tổ chức cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý trong hệ thống chính trị; trong đó, cần đảm bảo lãnh đạo của Ban Thường vụ cấp ủy cùng cấp đối với tổ chức, hoạt động của HĐND. Đảng đoàn HĐND cấp tỉnh chủ động tham mưu cho Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Thành ủy tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo đảm bảo tổ chức, hoạt động của HĐND đúng chủ trương, định hướng của Đảng và quy định của pháp luật. Chỉ đạo sâu sát việc xây dựng kế hoạch giám sát, bảo đảm cụ thể, thiết thực, có tính khả thi, bám sát mục đích, yêu cầu, nội dung cuộc giám sát; bố trí lực lượng và các điều kiện cần thiết để triển khai cuộc giám sát đạt kết quả. Chỉ đạo thường xuyên việc triển khai các biện pháp nghiệp vụ trong quá trình giám sát. Cụ thể: Thường trực HĐND các cấp tham mưu cho cấp ủy cùng cấp ban hành nghị quyết về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của HĐND cấp tỉnh. Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng cấp tỉnh tập trung chỉ đạo các hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng tại địa phương.

- Tăng cường mối quan hệ chặt chẽ giữa HĐND cấp tỉnh với Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng cấp tỉnh, UBND tỉnh, UBMTTQVN tỉnh và các cơ quan liên quan trong công tác phòng, chống tham nhũng: Thường trực HĐND cấp tỉnh chủ động xây dựng và thực hiện nghiêm Quy chế phối hợp với Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng cấp tỉnh, UBND tỉnh, UBMTTQVN tỉnh để giải quyết các công việc có liên quan, nhất là việc thống nhất chuẩn bị chương trình các kỳ họp, hoạt động tiếp xúc cử tri, chất vấn, giám sát và giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri, giải quyết kiến nghị sau giám sát, sau chất vấn của HĐND tỉnh, tổ chức kỳ họp HĐND, các cuộc họp Thường trực HĐND, giải quyết các vấn đề phát sinh giữa hai kỳ họp. Tùy từng trường hợp cụ thể, Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân phối hợp với cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan để xây dựng và tổ chức thực hiện chương trình, kế hoạch hoạt động, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả. Quan tâm kiện toàn tổ chức bộ máy, biên chế của Ban Nội chính tỉnh ủy, thành ủy để nâng cao năng lực, hiệu quả tham mưu, phục vụ hoạt động Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng cấp tỉnh. Tăng cường mối quan hệ, phối hợp giữa Hội đồng nhân dân với Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh và các cơ quan, tổ chức hữu quan trong kiểm tra, rà soát, xây dựng, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các Quy chế phối hợp hoạt động cho phù hợp với thực tiễn và quy định của pháp luật trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ của mỗi cơ quan; nâng cao chất lượng các Hội nghị giao ban, trao đổi kinh nghiệm giữa Thường trực HĐND cấp tỉnh với Thường trực HĐND cấp huyện. Phát huy cơ chế tham gia vào hoạt động Ban Chỉ đạo cấp tỉnh về phòng, chống tham nhũng, HĐND cấp tỉnh chỉ đạo các cấp chính quyền cấp tỉnh, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố, tổ chức chính trị - xã hội các cấp, Nhân dân và cơ quan truyền thông, báo chí trong hoạt động giám sát việc thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng.

- Cải tiến, đổi mới trong hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng: Tăng cường công tác giám sát của HĐND cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng thông qua các hoạt động như: chất vấn, giám sát chuyên đề, giải trình, giám sát văn bản quy phạm pháp luật; giám sát giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, kiến nghị của cử tri. Xác định đây là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng và được tiến hành toàn diện, công khai, có trọng tâm, trọng điểm; tập trung vào các lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực, dư luận quan tâm về tham nhũng, tiêu cực, về suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống.

Tăng cường thực hiện hoạt động giám sát chuyên đề. Theo đó, giám sát chuyên đề của HĐND, Thường trực HĐND và mỗi Ban HĐND tỉnh thực hiện hằng năm từ 2 đến 3 cuộc; nội dung giám sát là những vấn đề trong quá trình thực hiện còn nhiều khó khăn, vướng mắc, hạn chế, những vấn đề nổi cộm, gây bức xúc cho người dân thông qua dư luận, thông tin, báo chí, tiếp xúc cử tri, tiếp công dân…  Để đề cương báo cáo giám sát đúng trọng tâm và đủ các thông tin phục vụ cho nội dung giám sát, việc dự thảo đề cương báo cáo giám sát cần được xây dựng trên cơ sở các văn bản quy phạm pháp luật; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, thẩm quyền của đối tượng giám sát, các thông tin phản ánh trên báo chí, qua tiếp xúc cử tri, tiếp công dân và có thể tham khảo đề cương của HĐND các địa phương khác. Kết hợp chặt chẽ giữa nghe báo cáo và khảo sát thực tế. Thành viên Đoàn giám sát phải nắm vững chủ trương của Đảng, quy định của pháp luật về nội dung giám sát, nghiên cứu kỹ các báo cáo, kết hợp với xem xét các hồ sơ cần thiết có liên quan, ý kiến cần có tính chất vấn, phản biện... đặc biệt, cần thu thập thêm thông tin tại các buổi khảo sát thực tế, có xác minh tại chỗ để làm căn cứ kết luận, kiến nghị sau giám sát. Báo cáo, kết luận giám sát phải đảm bảo tính khách quan, chính xác, trung thực, sát thực tế và quan trọng nhất là phải chỉ rõ những hạn chế, tồn tại cụ thể, những vướng mắc, khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện, nêu ra được những kiến nghị, đề xuất rõ ràng, chính xác, phù hợp, khả thi để các cơ quan tổ chức thực hiện được, tránh việc kết luận, kiến nghị chung chung, gây khó khăn cho việc thực hiện. Trước các kỳ họp thường kỳ của HĐND, tiến hành đánh giá kết quả thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát của các cơ quan đơn vị, tổng hợp báo cáo Thường trực HĐND tỉnh để trình HĐND tỉnh. Việc theo dõi, đánh giá kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị sau giám sát chỉ chấm dứt khi các cơ quan, đơn vị thực hiện hoàn thành các kết luận, kiến nghị. Khuyến khích các Tổ đại biểu tổ chức giám sát nơi mình ứng cử những vấn đề bức xúc, khó khăn của cử tri tại địa phương.

Bên cạnh đó, phải nâng cao năng lực, bồi dưỡng kỹ năng hoạt động cho đại biểu HĐND cấp tỉnh; tăng cường công tác quy hoạch, đào tạo, lựa chọn và giới thiệu ứng cử làm đại biểu HĐND cấp tỉnh; chú trọng tổng kết thực tiễn các hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng; đảm bảo các điều kiện phục vụ hoạt động của HĐND cấp tỉnh.

Ngoài ra, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động của HĐND cấp tỉnh trong phòng, chống tham nhũng. Thường trực Hội đồng nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa để phục vụ hoạt động của Hội đồng nhân dân; bảo đảm sự liên thông về dữ liệu các hoạt động giữa Hội đồng nhân dân các cấp và các cơ quan có liên quan; tiếp tục chỉ đạo nâng cao chất lượng, hiệu quả, tính chuyên nghiệp trong công tác tham mưu, phục vụ các kỳ họp HĐND, của Thường trực HĐND và các Ban HĐND cấp tỉnh. Thực tế cũng đặt ra yêu cầu đổi mới công tác thông tin, tuyên truyền qua ứng dụng công nghệ thông tin về hoạt động của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban HĐND, Tổ đại biểu HĐND, đại biểu HĐND theo hướng tuyên truyền kịp thời, toàn diện cả chiều rộng và chiều sâu để cử tri và Nhân dân theo dõi, giám sát. Triển khai phát động và xây dựng kế hoạch thực hiện tuyên truyền về các hoạt động của HĐND cấp tỉnh./.

(Còn nữa)

Lê Đức Trung

Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra

Nguồn: thanhtravietnam.vn (11/12/2023)